Męska odzież wczesnośredniowieczna skandynawska - materiał w pigułce

Chęć zestawienia kilku przykładów ze znalezisk archeologicznych odzieży męskiej wczesnej z terenów Skandynawskich, zrodziła się z potrzeby usystematyzowania wiedzy oraz stworzenia gotowej pomocy, która jest odpowiedzią na zapytania jakie w ostatnim czasie są do mnie kierowane. Mam nadzieję, że ten materiał będzie pomocny przy poszukiwaniach i pracą nad rekonstrukcją stroju. Pomijam temat kaletek, toreb czy ozdób, jak i również uzbrojenia. Te tematy mogę stać się przyszłą inspiracją.

   Najpełniejszym, kompletnym ubiorem jest znalezisko ze Sjoldehamn (północna część Norwegii, wyspa Angoya). Odkryto je w roku 1936. Badania określiły, że znalezisko można datować na X-XI wiek. Oczywiście pojawiły się również inne argumenty, które mówią, że datowanie może być nieco późniejsze. Człowiek ze Skjoldehamn do dziś budzi kontrowersje i dyskusje. Zaczynając od przynależności etnicznej (Sami) do określenia płci. Pomijając wszelakie dywagacje, znalezisko jest niewątpliwie namacalnym przykładem tego jak ówcześnie ubierano się, jakie były rodzaje tkanin, splotów, rodzaje szwów czy rodzaje wykończeń i zdobień. 
Materiały pochodzą z publikacji: "Nye tanker om Skjoldehamnfunnet" Dan Halvard Lovlid, Hosten 2009, tłumaczenie na j. angielski B.Gwynnyd.

wizualizacja współczesna w/w opracowania

1. Kaptur

szwy 

Kaptur – wykrój składający się z dwóch prostokątów i kwadratów, ścięty po skosie u dołu, dwa sznurki w okolicach uszu, szyty lnianą nicią, różne ściegi, materiał wełna.

2. Koszula

szwy

Koszula – z dwóch klinów (z gładkiej wełny), góra to dekolt z klapką zapinany na guzik i stójka (wełna w paski) z ozdobnym ściegiem.

3. Tunika

rękaw

splot warkocza ozdobnego rękawa

Tunika – krój czteroklinowy (na środku i po bokach), dekolt w łódkę, ozdobiony plecionym sznurkiem i kawałkiem wełny w innym kolorze, niż cała tunika, materiał wełna, rękawy ozdobione krajka i czymś na kształt ozdobnego ściegu.

4. Pasek

Pasek – pleciony w formie warkocza, zakończony pomponami, materiał wełna.

5. Spodnie

Spodnie – krój w domyśle, proste nogawki zwężające się ku dołowi z rozporkami w okolicach kostek, obszyte krajką/wyplatanką, góra prawdopodobnie związywana sznurkiem, materiał wełna.

6. Owijacze - krajka

Owijacze  - w formie krajki, materiał wełna. 

7. Skarpety

Skarpety – szyte z dwóch kawałków wełny.

7. Buty

Buty – pozostały tylko podeszwy i fragmenty futra przy szwach, wykonane ze skóry bydlęcej. W domyśle mogły przybrać formę jak powyżej na obrazku.

   Kolejnym ciekawym znaleziskiem jest lniana koszula z Viborg (Dania). Znaleziono ją podczas budowy hotelu w latach 80 XX w. w miejscu wczesnośredniowiecznej osady/miasta, które prężnie działało w epoce wikińskiej. Koszula była w szczątkowym stanie (np. rekonstrukcja rękawów jest domyślna) jednak udało się odtworzyć jej kształt, jak również wyróżnić przeszło osiem rodzajów szwów. Sama tkanina - len - prawdopodobnie niebarwiony była utkana w osobliwy sposób na krosach poziomych. Ten rodzaj tkania jest charakterystyczny dla basenu morza Śródziemnego.

Ogólnie koszula ma bardzo interesujący krój, można sobie zadać pytanie po co aż tak skomplikowany? Może osoba szyjąca ją chciała pokazać swój warsztat, a może dysponowała małymi kawałkami tkaniny i dlatego musiała "pokombinować" z szyciem;-).

Materiał w oparciu o publikację: "An 11th century linen shirt from Viborg" Mytte Fentz.

znalezisko

rekonstrukcja, źródło obrazka: tu

   Tunika/koszula/płaszcz z Guddal (Norwegia), datowane na 1035-1165, a odnalezione w latach 70 XX w. Znalezisko jest identyfikowane jako mix pozostałości z tuniki, koszuli i płaszcza. Dodatkową ciekawostką jest znaleziony również drewniany krzyż, co świadczyłoby o tym że zmarły był wyznawcą nowej wiary w Chrystusa. Tkaniny mają splot skośny, pasy są z innego koloru przędzy. Na resztkach są elementy w postaci łat, co może świadczyć o ty, że dana osoba nie należała do klasy biednej. Oczywiście są to tylko przypuszczenia. Kształt tuniki i koszuli jest widoczny, co zaś dotyczy płaszcza to jego kształt nie jest znany.

Materiały pochodzą ze strony Museum of Bergen.

koszula

fragment płaszcza

fragment tkaniny z tuniki 

tunika

rekonstrukcja, źródło obrazka: tu

   Kaftany z Birki (Szwecja). Liczne znalezisko grobowe, datowane na X wiek. 
W grobie nr 832 znajduje się wełniany kaftan. Jego kształt jest dość prosty i bardzo wygodny. Przód zakładany na siebie z częściami po skosie i związujemy paskiem lub krajką.
Poniżej prezentuję dostępne ogólnie materiały z rekonstrukcji:

wykrój opracowany przez Thyrvalda i Visława

rekonstrukcja, źródło obrazka: tu

W grobie nr 752b znaleziono drugi wełniany kaftan, dwuklinowy, zapinany z przodu na guzy.

Szczegółowe opracowanie dotyczące znalezisk z Birki można przeczytać w książce Holger Arbman "Birka" część I. Jest dostępna w pdf w internecie:-).

   Kaftan, pumpy, nogawice oraz buty z Hedeby/Hithabu (Dania). Znalezisko datowane na X-XI wiek. Miasto działało bardzo prężnie do XI wieku, kiedy to zanotowano jego upadek. Ogólnie znalezisko jest bardzo bogate w różne przedmioty ówczesnej kultury materialnej. Materiały pochodzą ze strony muzealnej: Museum Haithabu

Pumpy/spodnie uszyte były z bardzo dobrej jakościowo wełnianej krepy.

mogły prezentować się tak:

źródło obrazka: tu

Nogawice wykonane zostały z wełny.

Kaftan okazuje się być bardzo podobnym do jednego odnalezionego w Birce. Cechą charakterystyczną jest tkanina z bardzo interesującym wzorem, świetnie zachowana we fragmencie jednej części skośnego przodu.

I kilka przykładów skórzanego obuwia:

   Spodnie z Thorsberg (Niemcy), to znalezisko nieco wcześniejsze bo datowane na I-VI wiek, nie mniej wykorzystywane też do wczesnej rekonstrukcji. Wełniane spodnie zostały połączone z ze skarpetami i tworzą całość  - coś na kształt współczesnych dziecięcych śpioszków;-).Wykonane z kawałków wełny o różnych splotach. Szczegółowy opis znaleziska można zobaczyć: tu.

wykrój

znalezisko

   rekonstrukcja

   Najpopularniejszym wariantem spodni jakie noszą "wcześniacy" są szarawary.

Nie mniej szarawary są kwestią dyskusyjną w przypadku Skandynawów, jak również Słowian czy Rusinów. 

Fragment z opracowania "Arabskie opisanie Słowian" Urszuli Lewickiej-Rajewskiej

   Przykłady prostokątnych płaszczy skandynawskich możemy znaleźć w Birce, Jorviku, Evebo, na tkaninie z Osbergu czy z Mammen. I na tym ostatnim znalezisku się zatrzymamy.

Mammen (Dania) - płaszcz datowany na X wiek. Jak na owe czasy bardzo ekskluzywny, bogato haftowany motywem twarzy. Osoba która nosiła go była bardzo wysoko postawiona w ówczesnej hierarchii społecznej.

fragmenty znaleziska

rekonstrukcja 

Oprócz fragmentu płaszcza odnaleziono również dwa rękawy najprawdopodobniej tuniki, bogato zrobione i równie ekskluzywne co płaszcz.

źródło obrazków: tu

    I na tym zakończę prezentację znalezisk odzieży wczesnośredniowiecznej. Mam nadzieję, że ten zbiór pomoże w kompletowaniu swojego stroju:-).