Projekt - "Białystok z drewna" - moja publikacja wspomnieniowa

Jakiś czas temu z inicjatywy Rafała Kozłowskiego i pod patronatem Galerii im. Sleńdzińskiech w Białymstoku powstał projekt pod nazwą "Białystok z drewna", który zgromadził zespół ludzi, którzy postanowili przybliżyć historię drewnianych domów w naszym mieście.

Ja również dołączyłam do tego Projektu.

DLACZEGO „BIAŁYSTOK Z DREWNA”?

Na naszych oczach zanikają mieszczańskie, drewniane domy, które są wypierane przez wielkogabarytowe, nowoczesne budownictwo. Dzielnice Białegostoku ogarnia ogólnobudowlany chaos i walka o grunt pod nowe inwestycje. W praktyce zanika historyczno-kulturowy charakter miejsca. Domy pradziadków i dziadków zostają zdewastowane, przez co miasto traci nieodwracalnie część swojej tożsamości i historii. Z unikatowej drewnianej zabudowy Białegostoku zostało niewiele, a to co pozostało wymaga udokumentowania i zachowania dla potomności.

Realizując nasz projekt, chcemy poszerzyć świadomość mieszkańców co do historii Białegostoku – pokazać dawne budownictwo, życie mieszkańców drewnianego Białegostoku, ich codzienne zajęcia. Chcemy uświadomić, jak dużą wartość ma krajobraz dawnej „Małej Ojczyzny” i jak cenne jest zachowanie jego w niezmienionej formie nie tylko dla nas samych, ale również dla przyszłych pokoleń. Dlatego też uczestnicy warsztatów utrwalą na fotografiach współczesny drewniany Białystok.

https://bialystokzdrewna.wordpress.com/

A oto wspomnienie, moja osobista historia pt. "Dom przy ulicy Widok 1 w Białymstoku

  Drewniany dom przy ulicy Widok 1 w Białymstoku istniał w pierwotnej formie do roku 1996, kiedy to został sprzedany przez spadkobierczynie czyli moją mamę i jej siostrę. Następnie przebudowany przez nowego właściciela i kompletnie pozbawiony dawnej formy.

Dom „babci Janki” jak i jego otoczenie dołączyło do nowoczesnego wizerunku uporządkowanego miejskiego ładu. Zamiast piaszczystej ulicy mamy obecnie polbruk. Nie ma już drewnianych płotów, a za nimi bajecznych kwiatowych ogrodów, ani sadów z drzewami owocowymi, ani chlewików, ani cichych zakątków pod gruszą…

Dom wybudował mój pradziadek Julian Gromko w 1926 roku, jako tymczasowy, ponieważ miał w planach pobudowanie dużego, wielorodzinnego domu na bardzo pokaźnej działce, która sięgała od ulicy aż do łąk wzdłuż torów kolejowych,  a którą to otrzymała od swoich rodziców w posagu prababcia Rozalia z domu Sosnowska.

fotografie pradziadków

Pradziadek był bardzo przedsiębiorczym człowiekiem, wiele lat mieszkał w Rosji i na Ukrainie, gdzie prowadził własną restaurację i „dorobił się” kamienicy. Wrócił, gdy sytuacja polityczna na tamtych terenach stała się bardzo niebezpieczna.

Tu poślubił swoją drugą żonę czyli prababcię Rozalię, a następnie narodziły się dwie jego córki Janka i Jadzia.

W Białymstoku pracował jako jeden z szefów restauracji w Hotelu Ritz i miał również swoją sezonową małą restauracyjkę w Parku Branickich. Gotował na specjalne życzenie dla wielu sław odwiedzających Białystok.

1939 rok był nie tylko początkiem tragicznych wydarzeń w historii Polski, ale również dramatem rodzinnym.

Po ciężkiej chorobie w 1941 roku zmarł pradziadek, wcześniej dzieląc swój majątek pomiędzy córki.

Dom pozostał do dyspozycji babci Janiny z mężem Józefem Królewskim i prababci.

Dziadek Józef zawodowy podoficer – sierżant meteorolog -  w lutym 1945 roku zginął w pod Kołobrzegiem.

fotografia dziadków - ulica Rynek Kościuszki lub Lipowa w Białymstoku

Babcia Janina musiała nie raz uciekać przed Gestapo z własnego domu i chować się w ziemiankach np. na obecnych Dziesięcinach czy nocować u zaufanych ludzi.

Dom przetrwał wojenną zawieruchę, choć mogłoby się stać inaczej, kiedy to kilkanaście metrów dalej na sad spadła bomba i zrobiła ogromny lej.

Po wojnie czasy były ciężkie i babcia z prababcią wyprzedawały po kawałeczku odziedziczoną ziemię. W końcu pozostał w ich rękach okrojony kawałek wraz z domem.

Ale i tak był to mały raj na ziemi – „tajemniczy ogród” w środku miasta.

"rodzinnie"

Babcia Janka bardzo dbała o dom, zawsze odmalowany, z nienagannie ułożoną dachówką. W środku przytulne i klimatycznie, choć skromnie, bo cztery osoby utrzymywały się z jednej pensji babci, która pracowała w biurze na Kolejach Państwowych. Babcia była niezwykle pedantyczną osobą i damulką w każdym calu. Zawsze piękna i elegancka, nawet kiedy szła wyrzucić śmiecie do kubłów przy bramce, musiała przyczesać włosy, podmalować usta i zdjąć fartuch.

Na przedzie domu znajdował się duży ogród kwiatowy. Grządki z kamiennej podmuwrówki, mnogość gatunków kwiatów w tym róże przyprawiało o zawrót głowy.

Tuż przy domu rósł jaśmin, bez i tamaryszek, a pod nimi znajdowała się ławeczka. Za domem rozciągał się zaś sad i ogród warzywny oraz stał chlewik oraz w późniejszym czasie pobudowano również drewniany garaż.

moja mama w ogrodzie

Całe swoje dzieciństwo spędzałam u babci – kochałam ją i to miejsce.

Nawet kiedy zamknę oczy, dziś widzę z dokładnością, każdy szczegół tego niezwykłego miejsca. Pamiętam bzyczenie pszczół, natrętne osy czy wielkie bąki. Widzę piękne motyle siadające na kwiaty. Słyszę wrzask jerzyków zataczających wieczorem kręgi nad dachami domów. Przypominam sobie leniwe koty, pełzające po deszczu ślimaki, śpiew ptaków, dźwięki koników polnych, a nawet kumkanie żab z dalekich łąk przy torach.

Sad i ogród był dla mnie niczym Eden – na wyciągnięcie ręki rosły jabłka Papierówki, gruszki Klapsy, śliwki Węgierki czy morele. Nie mogłam się też oprzeć wiśniom, krzakom czarnej i czerwone porzeczki czy agrestu. Na grządkach aż się prosił o zerwanie długi szczypior. Nawet gorzka rzodkiewka smakowała inaczej, tak samo jak pomidory Malinówki.

ja na schodkach u babci - lata 80-te XX w.

ja w wózeczku z cioteczną babcią Jasią - lata 70-te XXw.

Do domu prowadziły kilkustopniowe drewniane schodki z poręczą, następnie znajdowała się sień i drzwi do komórki i na strych. Komórka była zawsze obiektem moich ciekawskich poszukiwań. Stara szafa i kredens kryły różne skarby. Tu babcia też przechowywała suszoną, własnej roboty szynkę czy kiełbasę. A jaki miały smak, ech … Strych zaś krył mnóstwo staroci z przeszłości.

Z sieni wchodziło się do kuchni z białym piecem kaflowym. Pod oknem stał stół przy którym uwielbiałam siedzieć i rysować czy też bawić się np. szpulkami nic i szpilkami z kolorowymi główkami, które przechowywane były w rzeźbionej skrzynce. Następnie przechodziło się do obszernego salonu z rozkładanym stołem i ozdobnymi krzesłami – 8 lub 12 sztuk – z wielką trzydrzwiową szafą, kredensem i fikuśnymi podstawkami pod paprotki. Bardzo lubiłam rozkładany fotel, zwany „amerykanką” z iście królewską tapicerką. Mistyczny też był obraz na jednej ze ścian – pejzaż z fioletowym niebem -  w złotej, bogato zdobionej ramie. Okna salony wychodziły wprost na ogród kwiatowy i widok na ulicę. Dziwnym elementem był dla mnie wiecznie zepsuty telewizor i stare radio z okiem, które z babcią często słuchałyśmy na zmianę z tym małym znajdującym się w kuchni. W salonie znajdował się piec, zbudowany z ozdobnych, brązowych kafli.

Z salonu przechodziło się do sypialni, gdzie stały dwa drewniane i bardzo wygodne łóżka oraz szafka nocna babci z lampką.

rodzinny obiad

Na jednym właśnie z tych łóżek, po ciężkiej chorobie odeszła w 1995 roku moja najukochańsza babcia Janka.

Nigdy nie zapomnę smaku babcinej szarlotki czy sernika, smaku domowego makaronu pływającego w tłustym aromatycznym rosole i innych smakołyków.

Nie mogę zapomnieć zabaw na ulicy, przebieranek, psot, biegania po różnych ogrodach sadach i podżerania owoców czy warzyw. Pamiętam twarze wszystkich „cioć”, „wujków”, „babć” czy „dziadków”. Nie jestem w stanie zatrzeć obrazu tych wszystkich drewnianych domów na ulicy.

jedno z ostatnich zdjęć babci, obok stoi moja siostra - lata 90-te XXw.

Po śmierci babci i sprzedaży domu nie miałam odwagi przez kilkanaście lat tam pojechać, aż pewnego dnia stwierdziłam, że muszę odbyć coś w rodzaju „pożegnania”.

Widok jaki zastałam był dla mnie swoistym szokiem…
Pod tym linkiem znajduje się aktualny wygląd domu: TUTAJ

Postanowiłam, że jak na fotografii w ułamkach sekund rejestrujemy obraz, tak ja zarejestruję to, co kryje się z dawnych wspomnień i przechowam ten obraz na zawsze w moim archiwum świadomości.